Γράφει ο Κωνσταντίνος Παπακασόλας
Σε μία ενδιαφέρουσα πρόταση του ένας υποψήφιος των προσεχών εκλογών της περιφέρειας Ηπείρου έθιξε το ζήτημα της ανισορροπίας ανάμεσα στην οικονομική και οικιστική ανάπτυξη των ήδη ανεπτυγμένων περιοχών της Ηπείρου όπως η Πάργα και τα Σύβοτα και την ένδεια των γειτονικών τους περιοχών όπως η περιοχή του Καναλακίου πού βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής. Για πρώτη φορά τέθηκε το ζήτημα για ποιο λόγο δεν επεκτείνεται η τουριστική ζώνη με όποιο τρόπο κι αν μπορεί να επιτευχθεί αυτό στις γειτονικές περιοχές της ηπειρωτικής ενδοχώρας ώστε να ωφεληθούν και αυτές.
Το ζήτημα που τέθηκε είναι τεράστιο και κρίσιμο δεδομένης της δημογραφικής ερήμωσης της ενδοχώρας και της εγκατάλειψης των παραδοσιακών επαγγελμάτων και της κτηνοτροφίας. Αλλά και για έναν επιπλέον λόγο.
Η δομή της Ελλάδας γεωγραφικά είναι σε κρίσιμα σημεία υπερβολικά ορεινή και ακόμα και τα παράλια της Ηπείρου ασφυκτιούν από τους γειτονικούς ορεινούς όγκους με συνέπεια από τη μία να υπάρχει υπερβολική ανοικοδόμηση σε πολύ κλειστούς τουριστικούς χώρους και την ίδια στιγμή να αδυνατεί αυτή η ανάπτυξη να επεκταθεί περαιτέρω με συνέπεια οι όλο και περισσότεροι τουρίστες να συμπιέζονται σε ένα πολύ μικρό γεωγραφικό χώρο αλλά και πάρα πολύ λίγοι να καρπώνονται τα οικονομικά οφέλη του τουρισμού.
Εάν αυτό ήταν το μόνο παράδειγμα ίσως να το προσπερνούσαμε αλλά δυστυχώς στην περιοχή Λευκάδας – Βόνιτσας υπάρχει ακριβώς το ίδιο φαινόμενο. Και μπορεί κανείς να είναι σίγουρος ότι συμβαίνει σε πάρα πολλές περιοχές της χώρας επίσης.
Ενώ το νησί της Λευκάδας έχει περίπου 25 χρόνια που είχε εκτροχιαστεί με διαρκή οικονομική άνοδο η ακριβώς γειτονική περιοχή του νησιού με τοποθεσίες σημαντικής ομορφιάς και όμορφων παραλιών έχει μείνει πολύ πίσω και η τουριστική της ανάπτυξη ασθενής.
Δίπλα από τη Λευκάδα υπάρχει η περιοχή της Βόνιτσας, μαζί με αυτή το αεροδρόμιο του Ακτίου αλλά και η ανερχόμενη περιοχή της παλαίρου και των γειτονικών χωριών η οποία όπως και η περιοχή της ηπειρωτικής ενδοχώρας έχει κυρίως αγροτικό προσανατολισμό και βαρύτατο δημογραφικό πρόβλημα. Γιατί οι περιοχές αυτές να μην μπορούν να υφαρπάξουν ένα μέρος της ανάπτυξης των τουριστικών γειτονικών περιοχών με δεδομένο ότι καμία άλλη οικονομική ανάπτυξη δεν υπάρχει στον ορίζοντα στην Ελλάδα;
Όλες οι περιοχές της ενδοχώρας βιώνουν μεγάλη εγκατάλειψη του κτηνοτροφικού επαγγέλματος και λόγω της αύξησης του κόστους συντήρησης των εγκαταστάσεων τους και λόγω της κοινωνικής απομόνωσης η οποία δεν αντέχεται αλλά και τέλος λόγω του τεράστιου αριθμού άγριων ζώων που έχουν αμολήσει διάφοροι ειδήμονες και έχουν κατασπαράξει ολόκληρα κοπάδια με συνέπεια ακόμα και το φημισμένο αρνί Βόνιτσας σε λίγο χρόνο να αποτελεί ανάμνηση καθώς μόλις πέρσι πάνω από 2.000 αιγοπρόβατα στο όρος Περγαντί πουλήθηκαν λόγω των κινδύνων συντήρησης τους.
Επί πολλά χρόνια έχει δοθεί υπερβολική έμφαση στην Ιόνια οδό που δήθεν θα έβγαζε τη Δυτική Ελλάδα από την απομόνωση.
Πέρα από το γεγονός ότι έχει καθυστερήσει 13 ολόκληρα χρόνια να κατασκευαστεί με γελοίες παρεμβάσεις από κάθε τυχάρπαστο στη χάραξη του δρόμου που αλλοίωσαν τη δυναμική του αποδεικνύεται ότι περιοχές όπως το Μεσολόγγι και το Αγρίνιο που απέχουν πια δύο μόλις ώρες από την Αθήνα δεν ωφελήθηκαν σε απολύτως τίποτα από το δρόμο αυτό μιας και κανείς δεν ενδιαφέρεται πλέον να φύγει από την Αθήνα για την επαρχία.
Ταυτόχρονα η Ιόνια οδός παρακάμπτοντας πόλεις όπως η Αμφιλοχία και άλλες μέσα από τις οποίες διέρχονταν τα οχήματα που ταξίδευαν στη Δυτική Ελλάδα κατάφερε τις λιγοστές κωμοπόλεις της Αιτωλοακαρνανίας να τις αφήσει εκτός οικονομικού πεδίου και χωρίς κάν επισκέπτες της τυρόπιτας και του καφέ.
Όλη η συζήτηση περί του να κατασκευαστούν καταλύματα μαρίνες και διάφορα άλλα αναπτυξιακά τόσο από το δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα στις περιοχές που υπολείπονται στην ενδοχώρα της δυτικής Ελλάδος είναι εντελώς ηλίθια μιας και όλοι όσοι έχουν χρήματα να επενδύσουν τα επενδύουν κατευθείαν στις ήδη αναπτυγμένες περιοχές. Θα χρειαστούν τριάντα χρόνια να αναπτυχτούν λίγο οι υπανάπτυκτες και έως τότε θα έχουν σβήσει πληθυσμιακά.
Ιωάννινα, Αγρίνιο και Αθήνα επενδύουν αποκλειστικά στη Λευκάδα και την Πάργα και ούτε σπιθαμή παραέξω.
Έτσι υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα ανάμεσα στα τουριστικά ανεπτυγμένα νησιά και παραλία και την ενδοχώρα.
Εάν ο τουρισμός πού σε τόσο μαζικό επίπεδο ενέσκηψε τα τελευταία 20 χρόνια είχε χαρακτηριστικά και μόνιμης εγκατάστασης των ξένων επενδυτών τότε θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για σημαντικά οφέλη γιατί οι παραλιακές αυτές περιοχές θα τριπλασίαζαν τον πληθυσμό τους και οπωσδήποτε ένας πληθυσμός που μένει σε μόνιμη βάση και το χειμώνα στις περιοχές αυτές θα ωφελούσε και τις γειτονικές. Όμως αυτό δεν συμβαίνει : ο τεράστιος αριθμός οικοδομών σε Λευκάδα και ηπειρώτικα παραλία το χειμώνα μένει άδειος.
Δυστυχώς η κεντρική εξουσία αποτελείται από ξενόφερτους ηλίθιους που δεν έχουν καμία σχέση πλέον με τις ανάγκες της Ελληνικής επικράτειας και είναι σίγουρο ότι μόνο κακό μπορεί να της προξενήσουν όπως άλλωστε κάνουν εδώ και 20 συναπτά χρόνια. Ενώ την ίδια στιγμή οι αξιωματούχοι των τοπικών κοινωνιών είτε είναι ανεπαρκείς και παραδομένοι στη μοίρα είτε δεν εισακούονται.
Δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος όπως δείχνουν τα πράγματα να υπάρξει ισόρροπη ανάπτυξη παρά μόνο με απαγόρευση ανοικοδόμησης στις ως άνω για παράδειγμα περιοχές επί τρία ή πέντε χρόνια.
Άλλωστε δεν θέλει και πολύ μυαλό να δούμε ότι έχει αλλοιωθεί ήδη το τοπίο τους και ο παραδοσιακός και γεωφυσικός τους χαρακτήρας μιας και ακόμη κτίζουν και σε πολύ ορεινό ανάγλυφο που δεν επιτρέπει μεγάλη οικιστική επέκταση.
Ταυτόχρονα εδώ και χρόνια παρατηρούνται τεράστια προβλήματα κυκλοφοριακής συμφόρησης (Λευκάδα) που δεν επιλύονται ούτε με άλλους δρόμους ούτε με υπόγειες σήραγγες ενώ τα προβλήματα πάρκινγκ και ύδρευσης και αποχέτευσης είναι τεράστια όταν τόσο πολύς κόσμος συγκεντρώνεται μόνο στη Λευκάδα την Πάργα και συναφή μέρη.
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τη Μύκονο και τα 4-5 ακόμη μέρη που μονοπωλούν τον τουρισμό στην Ελλάδα: Πέρα από το ότι αλλοιώνουν το ελληνικό τοπίο και εγκυμονούν περιβαλλοντολογικούς κινδύνους δεν αφήνουν την υπόλοιπη Ελλάδα να αναπτυχθεί.
Δεν μπορεί από το μισό εκατομμύριο κόσμο που επισκέπτονται το Άκτιο ούτε ένας να μην γνωρίζει τη Βόνιτσα, ενώ προσγειώνoνται δίπλα της. Δεν πρέπει να γίνεται επίσης λόγος για ευθύνες της τοπικής αυτοδιοίκησης από ένα σημείο και πέρα γιατί το ανθρώπινο δυναμικό που έχει απομείνει στις υποανάπτυκτες περιοχές της Ελλάδας είναι ελάχιστο και ψυχολογικά καταβεβλημένο λόγω της κοινωνικής απομόνωσης.
Κυριολεκτικά μπορεί να γίνει λόγος για χωριάτες και άρχοντους πλέον λόγω της μεγάλης απόκλισης ανάμεσα στα αναπτυγμένα και τα υποανάπτυκτα γειτονικά τους μέρη.
Η ανάδυση στην επικαιρότητα των ζητημάτων του περιορισμού ανοικοδόμησης σε οικόπεδα εκτός σχεδίου όπως και σε οικόπεδα τα οποία πρέπει να έχουν πρόσωπο σε δρόμο έδειξε μία πιθανή κατεύθυνση εξορθολογισμου, αλλά πρόκειται μάλλον για χαοτικά και τυχαία γεγονότα που δεν θα οδηγήσουν σε ουσιαστικές αλλαγές.
Θεωρητικά τα ήδη κορεσμένα μέρη έχουν έλλειψη μεγάλων οικοπέδων και θα πρέπει να πάνε οι επενδυτές στα λιγότερο ανεπτυγμένα που έχουν μεγάλα οικόπεδα αλλά αυτό δεν πρόκειται να συμβεί – έχει αποδεχτεί ήδη.
Εάν απαγορευτεί η ανοικοδόμηση εντελώς για τρία πχ χρόνια με κυβερνητική παρέμβαση και με την ως άνω δικαιολογία της οικονομικής υστέρησης και τις ανισορροπίες που προκαλούνται στις γειτονικές περιοχές τότε μπορούμε να δούμε πραγματική αλλαγή και ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη. Οι κυβερνήσεις των τελευταίων ετών έχουν επιβάλει ένα κάρο παράλογα μέτρα περιοριστικά στην ιδιοκτησία και την ελευθερία – αυτό θα ήταν το μόνο που θα ήταν όχι μόνο δίκαιο αλλά και αναπτυξιακό.
Δεν βλέπουμε το λόγο να συνεχίσει να κτίζεται η Λευκάδα και να έχει υπεραξίες ανήκουστες ενώ ο κόσμος δεν χωράει εκεί μέσα και δίπλα τα γειτονικά ακίνητα να μένουν στα αζήτητα, κι ενώ υπάρχουν πανέμορφες τοποθεσίες και η απόσταση μεταξύ τους είναι ένα τσιγάρο δρόμος.
Το ζήτημα των νησιών του αιγαίου είναι διαφορετικό γιατί δεν υπάρχει ενδοχώρα με την οποία να μπορούν να συνδεθούν καθώς είναι τοποθετημένα στη μέση του πελάγους και χρειάζεται άλλες λύσεις. Απαγόρευση όμως ανοικοδόμησης και εκεί για ένα διάστημα σίγουρα θα ωφελούσε άλλες περιοχές της χώρας με την προϋπόθεση πάντα ότι η απαγόρευση θα ισχύει και για την Αττική στην οποία με μαθηματική ακρίβεια θα κατευθύνονταν όλοι για να χτίσουν.
Αυτονόητα μία τέτοια άτυπη επέκταση του οικιστικού ιστού για παράδειγμα της Λευκάδας που θα την ένωνε εξαναγκαστικά με τη βορειοδυτική Ακαρνανία η της Πάργας με την Ανατολική ηπειρωτική της ενδοχώρα θα μπορούσε πολύ γρήγορα (μέσω τις απαγόρευσης ανοικοδόμησης στο ένα μέρος) να εκτοξεύσει την ανοικοδόμηση στο γειτονικό και να δημιουργήσει πραγματικά αστικά κέντρα και πραγματικούς δήμους και όχι τα ερημωμένα κουτσοχώρια που κατάντησε η αθηναϊκή ελίτ την Ελληνική επαρχία. Τέτοια αστικά κέντρα πράγματι θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν λίγο αργότερα μεγάλο ποσοστό πληθυσμό της ασφυκτιούσας Αττικής.
Αντίθετα αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι αυτή Λευκάδα και η Πάργα με τους δορυφόρους τους ( Μεγανησι, Παξούς, Συβοτα) για παράδειγμα να έχουν άντληση όλον τον τουρισμό της δυτικής Ελλάδος και να έχουν δημιουργήσει μια πολύ μεγάλη τάξη εισοδηματιών από τον τουρισμό με πολύ υψηλά εισοδήματα οι οποίοι τον χειμώνα στην πλειοψηφία τους κλείνουν τα καταστήματα τους και τα καταλύματα τους και εδώ και χρόνια έχουν εγκατασταθεί μόνιμα στην Αθήνα. Με άλλα λόγια το υπάρχον φιλελεύθερο μοντέλο τουρισμού που επιδοτεί και δανειοδοτεί τους ήδη έχοντες ενισχύει την αστυφιλία σε ακραίο βαθμό και την διάχυση της φτώχειας στον υπόλοιπο πληθυσμό.
Εάν αντιστρέφαμε αυτό το μοντέλο με μία μακρόχρονη απαγόρευση ανοικοδόμησης και γενναίες επιδοτήσεις από ΕΣΠΑ για τη δημιουργία καταλυμάτων στις ηπειρωτικές περιοχές που έχουν ήδη ισχυρό αγροτοκτηνοτροφικό χαρακτήρα όχι μόνο θα δημιουργούνταν νέος πλούτος σε χειμαζόμενες οικονομικά και κοινωνικά τάξεις της χώρας αλλά και ισχυρή τάση ενίσχυσης της τοπικής διαμονής την παροχή 2 αντικείμενων εργασίας δηλαδή επιπλέον του τουρισμού -πέραν του αγροτικού αντικειμένου – και αυτό θα προσέλκυε και ακόμα περισσότερες οικογένειες να μείνουν εκεί. Το μοντέλο αυτό, ιδανικό για αγροτουρισμό, θα έδινε δουλειά 12 μήνες το χρόνο και όχι μόνο 2 όπως ο καλοκαιρινός τουρισμός, πάντα με την προϋπόθεση ότι οι ντόπιοι θα κρατούσαν και τα δύο αντικείμενα και δεν τα εγκατέλειπαν χάρη του τουρισμου όπως άριστα πράττουν στη Νάξο.
Φυσικά δεν είναι μόνο οι λόγοι ισόρροπης ανάπτυξης αλλά και της βαθμιαίας καταστροφής το φυσικού τοπίου και πλούτου και υπέρβασης της φέρουσας ικανότητας των ήδη αναπτυγμένων περιοχών όπως γλαφυρά καταγράφεται από τους πιο εχέφρονες.
Να τονιστεί τέλος η πλήρης αδιαφορία και των 500 χιλιάδων δήθεν επιστημόνων που έφυγαν για το εξωτερικό για όλα αυτά τα ζητήματα της εσωτερικής ανισομέρειας της Ελλάδας την ίδια στιγμή αποτελούν και τον βασικό λόγο που δεν μπορούν να ζήσουν εδώ πράγμα που δείχνει και τη διανοητική ένδεια της μεταπολιτευτικής γενιάς.